Op donderdag 3 november werden vier Stolpersteine geplaatst bij vier adressen. De stenen zijn een blijvende herinnering op de stoep voor de laatste vrij gekozen woning van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Foto: Pascale van Reijn
Voor een uitgebreide beschrijving zie Stolpersteine in Wassenaar 2022
Nassaulaan 5
Op dit adres woonde Judith Rosen Jacobson – Ferares (1888 – 1942) met haar vier kinderen. In huize Rosen Jacobson werd veel gemusiceerd. Judith aan de vleugel en haar beide zonen cello en viool. Aan huis werden met enige regelmaat muziekuitvoeringen gegeven. Op 1 juli 1942 werd zij thuis gearresteerd en aanvankelijk ingesloten op het politiebureau aan de Van Zuylen van Nijeveltstraat. Korte tijd later werd zij overgebracht naar Het Oranjehotel in Scheveningen. Van hieruit ging zij op transport naar Ravensbrück om vervolgens gedeporteerd te worden naar Auschwitz waar zij op 15 oktober 1942 werd vermoord. Haar vier kinderen overleefden de oorlog. Twee zoons wisten via Spanje en Portugal te vluchten naar het vrije Engeland.
Oranjelaan 16
Jacques Gourevitch (1903-1942) die woonde op dit adres, kwam als Russische vluchteling begin jaren 20 van de vorige eeuw aan in ons land. In Rusland maakte hij de revolutie mee en het daarmee gepaard gaande geweld tegen Russische Joden. In ons land zette Jacques Gourevitch zich o.a. in als tolk. In het dagelijks leven was hij “fabrikant van parfumerieën”. Jacques werd mogelijk gearresteerd op 21 oktober 1941 wegens anti-Duits gedrag en gevangengezet in Het Oranjehotel in Scheveningen. Eind maart 1942 kwam hij aan in het Duitse concentratiekamp Buchenwald. Van hieruit werd hij gedeporteerd naar Mauthausen in Oostenrijk. Daar werkte hij o.a. in het extern kommando Gusen. De Nazi’s vermoordden hem op 4 juni 1942. Jacques was pas 39 jaar oud.
Duinvoetlaan 9
Henk Hartog (1915-1942) groeide op in Nijmegen, maar zijn ouders verhuisden naar Wassenaar en gingen wonen aan de Groot Haesebroekseweg. Henk volgde een tekenopleiding aan de Haagse Academie van Beeldende Kunsten. Tussentijds kreeg hij lessen en raad van de Wassenaarse kunstenaar Paul Citroen. Die samenwerking groeide uit tot een hechte vriendschap. Hij zette zijn studie voort aan de befaamde Reimann School in Londen. Korte tijd vestigde hij zich in de V.S. waar hij Los Angeles en San Francisco bezocht. Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwam hij terug naar Nederland en woonde bij zijn broer aan de Duinvoetlaan. Van hieruit ondernam hij begin juli 1942, samen met twee anderen, een vluchtpoging naar Zwitserland. Bij de demarcatielijn in Frankrijk werd het drietal gearresteerd. Twee wisten te ontsnappen, maar Henk belandde via een Frans doorgangskamp in Auschwitz. Op 30 april 1943 werd hij daar op 27-jarige leeftijd vermoord.
Stoeplaan 22
Paul Jüdell (1888-1940) woonde eind jaren 40 van de vorige eeuw op dit adres. Paul groeide op in Amsterdam en eind 1906 ging hij in dienst en werd opgeleid tot reserveofficier der infanterie. Na deze opleiding volgde Paul een tweejarige studie in het accountancy- en assurantiewezen. In 1914 werd hij als reserveofficier opgeroepen vanwege de algehele mobilisatie. Na het eind van de Eerste Wereldoorlog probeerde Paul de draad van het normale leven op te pakken. Hij was een ondernemend type: richtte de Algemene Motor Omnibus en Vrachtauto Maatschappij (A.M.O.V.A.M.) op en enkele jaren later werd door hem de Pullman Club opgericht (een reisbureau dat o.a. ski-reizen per trein naar Oostenrijk organiseert). Ook stond hij aan de wieg van het Nederlands Instituut voor Toerisme. Voor de tweede keer in zijn leven werd Paul gemobiliseerd, nu in augustus 1939 en in de rang van reserve majoor. Na het bombardement van Rotterdam capituleerde ons land op 14 mei 1940. Die capitulatie was voor velen onverdraaglijk, wetende wat er in Duitsland met de Joden gebeurde. Enkele honderden joodse landgenoten wachtten niet af, maar namen het lot in eigen hand en kozen voor een vlucht in de dood. Onder hen twaalf militairen waarvan Paul Jüdell er één was. Op 14 mei 1940 kwam er een eind aan het leven van deze talentvolle en energieke man. Paul bereikte de leeftijd van 51 jaar.